ÖFKEKONTROLÜ
VeliBilgilendirmeBroşürü
DuyguNedirveNeişeyarar?
Duygular,birkişiyeveyabirolayaverdiğiniztepkilerdir.Birşeybizimutluettiğinde,biribizikızdırdığındaveyabirşeydenkorktuğumuzdaduygularımızıaçığavururuz.Tüminsanlarhissederveduygularhayatımızınparçasıdır.
· Duygularbizeönemlibilgilerverirveişlerinyolundagidipgitmediğinisöyler.
· Önemli durumlarda etkili, otomatik ve hızlı cevapsağlayarakhayattakalmamızayardım eder.
· Hareketegeçmemizisağlar.
· Diğerinsanlarlailetişimkurmayısağlar. Neyeihtiyacımızolduğunu söyler.
· Neyeihtiyacımızolduğunubildiğimizdebuihtiyaçlarıgiderebilecekadımlarıatabiliriz. Aynı zamanda hissetiklerimizi iletmemizisağlar.
ÖfkeDuygusu
Öfke uygun ifade edildiğinde, son derece sağlıklı ve doğal bir duygudur. Ancak kontroldençıkıp da yıkıcı hale dönüşürse okul-iş hayatında, kişisel ilişkilerde ve genel yaşam kalitesindesorunlarayol açar.
Öfke, çok hafif bir tepkiden hiddete kadar farklı yoğunlukta yaşanan bir duygudur. Diğerduygular gibi fizyolojik ve biyolojik değişmelerle birlikte hissedilir. Eğer dinlemeyi biliyorsak,vücudumuzbizeöfkeliolduğumuzkonusundabilgiverir.
Öfkeninfizikselişaretlerivardır:
· Uyaranduyguyuhareketegeçirir, Stres vegerginlikbaşlar,
· Enerjiyiarttıranadrenalinsalgısıartar, Nefesalıpvermesıklaşır,
· Kalpatışlarıhızlanır, Kanbasıncıartar.
Öfkebirçokdurumdankaynaklanabilir.Belirlibirinsana,durumaöfkeduyabildiğimizgibi,üzücü bir yaşantı sonrası da kızgınlık yaşayabiliriz. Öfke hem dışsal, hem de içsel bazı olaylarlaortaya çıkar. Öfkeye yol açan nedenler arasında; engellenme, kışkırtma, reddedilme, rahatsızedici,hoşolmayanuyaran,kişiselhaklaravebenliğesaygıgösterilmemesi,ekonomik,kültürelvesosyalfaktörler,biyolojikfaktörler,haksızlığauğramavb.durumlar sayılabilir.
Uzmanlara göre, öfkelendiğimizde beş boyut birbiriyle ilişkili ve eş zamanlı olarakaktifolur.Buboyutlar:
· Biliş–Oandakidüşüncelerimizdir.
· Duygu–Öfkeninyolaçtığıfizikseluyarılmadır.
· İletişim – Öfkemizi çevremizdekilere yansıtmabiçimimizdir.
· Etkileniş– Öfkeli olduğumuzda hayatı algılayışbiçimimizdir.
· Davranış–Öfkeliolduğumuzdasergilediğimizdavranışlardır.
ÖfkeyiİfadeEdişTarzımız
Öfkelenmekdoğalbirduygudur,ancaköfkelendiğimizdenasıldavrandığımızveöfkemiziuygunşekildeifadeetmemiz çokönemlidir.
ÖfkeninİçeYönelmesi:Bazıinsanlaröfkeleriniifadeetmekteçokzorlanırlar.Öfkeleriniaçığa vuramayan insanlar öfkeyi biriktirirler. Öfkeleri içe yönelik bireyler genellikleöfkelerinikabuletmektezorlanırlar.Öfketepkileriedilgendirvegenelliklesomurtma,suratasma,küsmeşeklindeortayaçıkar.Öfkenin içeyönelmesibireyde sağlıksıkıntılarınayolaçabilir.
ÖfkeninDışaYönelmesi:Öfkenindışayöneltilmesisıkçasözelolarakifadeedilmesidir.Fakatbuöfkeninifadeedilmesibirvolkanınpatlamasınıandırır.Öfkeleridışayönelikbireylerinöfkelerini dışarıya kontrolsüz biçimde bırakmak yerine daha kontrollü ve faydalı bir biçimdeifadeetmeyi öğrenmeyegereksinimleri vardır.
Öfkenin Kontrollü Biçimde İfade Edilmesi: Bireyin öfkesinin ne olduğunu anlaması venasıl yöneteceğini bilmesi önemlidir. Öfke kontrolü öfkenin yol açtığı duygusal ve fizyolojiktepkileriazaltabilmektir.
ÖfkeKontrolü
Öfke Kontrolü öfkemizi kontrollü bir biçimde kendimize ve çevremizdekilere zararvermeden ifadeedebilmektir.
Öfkemizikontroledemediğimizdeolumsuzsonuçlarınıgörmeyebaşlarız.Bireyinöfkesininneolduğunuanlamasıvenasılyöneteceğinibilmesiönemlidir.Öfkeninsağlıklıveişeyararolabilmesiiçininkâredilmemesi, bastırılmaması; öncelikle kabuledilmesi,tanınması
vekontrollübirbiçimdeifadeedilebilmesigerekir.
Öfkekontrolündetemelamaç;saldırganlıktanuzak,şiddetiçermeyen,kişininkendisineveçevresindekilerezararvermeyecekşekildeduygusunuifadeetmebecerisinikazanmasıdır.
ÖfkeKontrolüveYöntemler
Öfke kontrolünü öğreten pek çok yöntem vardır. Doğru yöntem kişiden kişiye değişir.Doğruyöntemibelirlerken;kişininkendikişiliğine,yaşamtarzınauygunolanıseçmesiveseçtiğiyöntemiuygularkengünlükyaşamındafazladansıkıntıhissetmemesi gözönünealınmasıgerekentemelfaktörlerdir.
Aşağıda kullanılabileceğiniz ve çocuklarınıza da öğretebileceğiniz bazı yöntemlerörneklendirilmiştir:
ÖfkeAnındaYapılabilecekler
· Durvehareketetmedenöncedüşün. Derinderinnefes almaya çalış.
· Eğeriçindenolumsuzifadelergeçiriyorsakendinidahamutsuzyadaöfkelihissedebilirsin. Bu düşünceleri bir süreliğine durdurmaya çalış. “Sakin ol...” şeklindekendinleiçinden konuş.
· Kendini hala sakinleştiremediysen bir süreliğineöfkelendiğinortamdanvekişidenuzaklaşmayaçalış.Böylelikleöfkenindahaçokartmasınıengellemişolursun.
· Öfkeningeçmesiiçinkendinezamantanı.
· Sakinleşebilmekiçinsenirahatlatabilecekyöntemleridenemeyeçalış(müzikdinlemek,yazıyazmak,resimçizmek,yakınbulduğunbirisiyleduygularınıpaylaşmak,sporyapmakvb.)
SakinleştiktenSonraYapılabilecekler
· Sakinleştiktensonraseniöfkelendirenolayıdüşün.
· Neyapabilirimsorusunukendinesorvesorunuçözmeyeyönelikçözümlerdüşün.Olayıfarklıaçılardandeğerlendir.
· Bu durumu en uygun şekilde nasıl çözebileceğini düşün. Sakinleştikten sonra seniöfkelendirenkişiyleduygularınıpaylaş,budurumunçözümüyleilgilineleryapılabileceğinikonuş.
· Seni öfkelendiren kişiyle konuşurken sakin olmaya çalış. Açık, net ve kibar bir biçimdeseniöfkelendirendurumusöyle.
SakinleşebilmekiçinKullanılabilecek Yöntemler
· Uzaklaşmak
· Nefesegzersiziyapmak Sayısaymak
· Hayalkurmak:Mutlubiranı,komikbirolayıdüşünmek Fizikselaktivite:Sporyapmak,dansetmek,topsektirmek
· Duyguvedüşünceleribirarkadaşyadayetişkinlepaylaşmak
· Yapacakbaşkabirşeybulmak:Resimyapmak,kitapokumakgibi Duygularıbirkağıda yazıp kağıdı yırtmak
· Öfkelibirresimçizmekveresmikaralamak Oyunhamuruyadastrestopusıkmak
· Evcilyadapeluşhayvanlarlakonuşmak
· Rahatlatıcıyadadinlendiricibirmüzikdinlemek
· Duygularınıyazmak:Duygularınıtanımayaçalışmak,öfkenedenini,ihtiyaçduyduğuşeyidüşünmekvebaşetmeyöntemleriniyazmak(Öfkegünlüğütutmak)
Aile, duygularımızın oluştuğu ilk sosyal ortamdır. Kendimiz vediğerleri hakkında negibiduygusaltepkilervereceğimizi,buduygularlailgilidüşüncelerimizivenasılortayakoyacağımızıaileiçerisindeöğreniriz.
Duygularınöğrenildiği builk sosyal ortam olanailede, çocuklara duygularını nasıl ifade edecekleri, nasıldüşüneceklerivenasıldavranacaklarıdoğrudanöğretilmez.Dahaçokeşlerarasındakiduygusalalışverişbununiçinmodel oluşturur. Yetişkinlerin çocuklarınagösterdikleriduygular,davranışlar,çocuklarınduygusal
yaşamlarının bir çerçevesinioluşturur. Eğer anne baba birbirlerine öfkeyle saldırganlık içerendavranışlardabulunuyorveçocuklarçevrelerindesorunlarınöfkevesaldırganlıkyoluylaçözümlendiğinigörüyorlarsa,saldırganlığısorunçözücübirdavranışolaraköğrenirler.Saldırgan davranışların yaşamın bir parçası olduğunu düşünürler ve bunu kendi yaşamlarındadauygulamaya koyarlar. Bu nedenle yetişkinlerin davranışta bulunurken, her an bir çocuğamodeloldukları bilinciylehareketetmeleri gerekmektedir.
Çocuklarınduygularınaduyarlıolmakveiyibirduyguyöneticisiolmakiçinebeveynlerempatik dinlemeye sahip olmalı, çocukların duygularını isimlendirmelerine yardım etmeli,probleminçözümüneyönelikkabuledilenveedilmeyendavranışlarıbelirlemelidirler.
Sizlerannebabaolaraköfkenizikontroledebilmebecerinizigeliştirebilirseniz,çocuklarınızamodelolabilirvedestekleyicibirtutumlaonlaradahakolayyardımcıolabilirsiniz.
Çocuğunuzunöfkeduygusunuuygunbirşekildeifadeedebilmesiiçin;
o Çocuğunuzunsakinleşmesineyardımcıolun.
o Nedensinirlendiğikonusundadüşünmesinisağlayın.
o Çocuğunuzundiğerarkadaşının/arkadaşlarınınduygularınıanlamasıiçinyardımedin.
o Olaylailgiliduygularınızıçocuğunuzlapaylaşın.
o Onaolaylailgilieniyiçözümübulabilmesikonusundadestekolun. Şiddetebaşvurmadanolayıçözdüğündetakdiredin.
o Çocuğunuzaöfkelenmenindoğalbirduyguolduğunufakatbaşkalarınazararvermeninkabuledilemezolduğunusöyleyin.
PDRServisi
Aralık 2023